Het is nu ongeveer 15 jaar geleden. Ik volgde in Osnabrück een opleiding voor dialoogprocesbegeleiding. In een cirkel van 20 mensen oefenden we het luisteren naar elkaar, het spreken vanuit het hart. Met 20 verschillende perspectieven, gevoelens en meningen een grote uitdaging en een niet minder grote kunst; het idee dat er een waarheid is los te laten en te wachten. Te verlangzamen, het allemaal naast elkaar te laten bestaan, dat alles ook te doorvoelen, zonder direct te handelen. Te wachten, om dan te merken hoe al deze diversiteit zich samenvoegt in een onverwacht synchrone beweging, als van een zwerm spreeuwen, die, als door een vreemde onzichtbare hand gestuurd, een gezamenlijk spoor naar een onbekende toekomst trekt.
Het was niet altijd makkelijk en ook zeker niet zonder slag of stoot; verschil van mening, botsing en conflict, soms werd het echt ongemakkelijk. Toch leverde ook dat vaak een nieuw gezichtspunt, een nieuwe stap of beweging op, mits we op die momenten in contact konden blijven, zonder ervoor weg te lopen. Het werd een lijfspreuk van me; waarheid bestaat niet op zich, de enige waarheid is de werkelijkheid, die ontstaat in contact met elkaar.
Het is ongeveer 20 jaar geleden. Werkend als therapeut, coach en trainer volg ik mijn eerste opleiding in het werk met systemische opstellingen. Bert Hellinger was toen de man die de familieopstelling introduceerde en iedereen was bijzonder onder de indruk van de kracht van dat werk. Ook in opstellingen leek een soort onzichtbare hand nieuwe inzichten bloot te leggen, die te maken hadden met de plek die iemand in zijn systemen inneemt, de geschiedenis en de patronen van geven en nemen tussen mensen. Vooral het in de opstelling als representant belichamen van deze plek in een systeem leidde tot veel nieuwe ervaringen en inzichten. Ervaring hoe sensibel ons lichaam in het veld van relaties reageert en wat we daarin allemaal kunnen waarnemen. Inzicht in de invloed van een systeem op ons denken, handelen en zijn. Het leek soms wel alsof er nieuwe ‚waarheden‘ werden ontdekt door middel van het werk met opstellingen. De aanhalingstekens zijn echter niet voor niets; Ik beleefde het ook als een schaduw van veel opstellingenwerk, dat inzichten uit een opstelling een eigen leven als dogmatische waarheid konden gaan leven, die begeleiders ook makkelijk aan iemand op konden leggen, als ze daar niet zorgvuldig mee omgingen.
Ik voerde het altijd weer terug op dat ene woord; contact. Ik merkte hoe belangrijk het voor me was en is, dat we ons niet aan welke waarheid dan ook vastklampen, eraan blijven kleven en er al helemaal geen macht aan ontlenen. Maar dat we in contact, in een vrije beweging met elkaar blijven, die ons dan vanzelf toont, welke weg er te gaan is. Voor onszelf en met elkaar. Beweeglijk, creatief, nieuwsgierig, gelijkwaardig. Open, langzaam, authentiek en verbindend. Zoals Hellinger het ooit schreef; Als mensen op een schip, dat met gehesen zeil wacht op een zuchtje wind. Als er een beweging komt, dan komt die voor iedereen, voor de leraar en de leerling, voor de begeleider en de cliënt, voor de volwassene en het kind, voor de groep als geheel.
Als er al een waarheid is, dan is het er een die in dialoog, in contact ontstaat. Het is een waarheid die niet individueel is, maar een waarheid in een groter geheel. Ze wordt gevoed en komt tot bloei in een veld van innerlijke en uiterlijke relaties. Het is een waarheid die beweeglijk is en zichzelf constant vernieuwt. Laten we er daarom nieuwsgierig naar zijn, ons erdoor laten inspireren, maar er niet aan blijven hangen. We hoeven er maar één ding voor te doen; aanwezig te zijn in het contact. Met onszelf, met elkaar en met de wereld.
Zo mooi weergeven door mijn eigen vrouw Julia, die een prachtige set dialoogkaarten maakte (hopelijk binnenkort ook in het nederlands). Eén van de kaarten heet: Waarheid in het grotere geheel. Het begint zo:
Soms staat jouw waarheid tegenover de mijne. Dan denk ik dat ik je moet overtroeven
en houd zo aan mijn standpunten vast, dat ik het ware leven uit het oog verlies
En het eindigt zo:
Ik deel graag met jou wat voor mij, voor mijn persoonlijke leven, waar is en wat niet.
De waarheid over jou, over ons en over de wereld kan ik alleen nooit weten.
Als het om onze gezamenlijke waarheid en onze beslissingen gaat, wacht ik geduldig,
luister naar alle betrokkenen en neem waar.
Ik plaats jouw perspectief naast het mijne en merk dat tussen ons iets nieuws en groters ontstaat.
De grotere waarheid toont zich over langere tijd. Iedereen heeft er een plek in
en gezamenlijk worden we erdoor verrast. (Julia de Geus 2018)
Met dank aan Julia,
Eelco de Geus,
Wenen 2019